ျမစ္ဆံုစစ္တမ္း
(ဧရာဝတီျမစ္ ေရတိမ္နစ္မည္ေလာ)
အရင္းခံအေၾကာင္း
ဧရာဝတီျမစ္ဟာ သက္တမ္းအားျဖင့္ အႏွစ္ (၁၅) သန္းရွိပါၿပီ။ လူ႔သက္တမ္းနဲ႔ တြက္ၾကည့္ရင္ ရွည္လွ်ားလွၿပီ ဆိုႏို္င္ေပမယ့္ ဘူမိသက္တမ္းနဲ႔ ဆိုလွ်င္ေတာ့ ႏုပ်ိဳတဲ့အရြယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ကမၻာေျမႀကီးဟာ သက္တမ္းအႏွစ္ သန္း (၅၀၀) ရွိပါၿပီ။ ေနစၾကာဝဠာရဲ႕ သက္တမ္းကေတာ့ ႏွစ္သန္း (၄၅၀၀)ပါ။ မဟာစၾကာဝဠာ၊ အနႏၱစၾကာဝဠာေတြရဲ႕ သက္တမ္းကေတာ့ မွန္းစလို႔ေတာင္ မရပါဘူး။ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာက ဘူမိ သက္တမ္းအရ ႏုပ်ိဳလွပါတယ္ဆိုတဲ့ ဒီျမစ္ႀကီးဟာ အရြယ္နဲ႔မမွ်ေအာင္ အခုအခ်ိန္မွာ ယိုယြင္း၊ အိုမင္း ပ်က္စီး ေနပါတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းပါပဲ။
အဲ့တာ ဘယ္သူေတြေၾကာင့္လဲ။ အဲ့ဒီျမစ္ကို မွီတင္းေနထိုင္ခဲ့ၿပီး ဒီျမစ္ႀကီးရဲ႕ သဘာဝ အရင္းအျမစ္ေတြကို မဆင္မခ်င္ ထုတ္ယူ သံုးစြဲခဲ့ၾကသေလာက္ ဒီျမစ္ႀကီးကို ျပန္လည္ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ တာဝန္ပ်က္ကြက္ခဲ့တဲ့ က်ေနာ္တို႔ တစ္ေတြေၾကာင့္ပါပဲ။ မွတ္တမ္းေဟာင္းေတြအရ ေအဒီ ၆ ရာစုေလာက္ကတည္းက ျမစ္တစ္ဝိုက္မွာ လူေတြ အေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ (ပုဂံမတိုင္မီ အႏွစ္ ၄၀၀ ေစာပါတယ္)။ အခု ဧရာဝတီျမစ္ရဲ႕ အေျခအေနဟာ ျမစ္ေကာႀကီး မျဖစ္ရံုတမယ္သာ က်န္ပါေတာ့တယ္။ ေသာင္ေတြထူထပ္လာတယ္။ ျမစ္ေရတိမ္ လာတယ္။ အရင္ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာကတည္းက ေရေၾကာင္းခရီးသြားလာျခင္းရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာ သဖြယ္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဒီျမစ္ႀကီးဟာ ဟသၤာတ နဲ႔ ဗန္းေမာ္အထိ (မိုင္ ၈၀၀) ခရီးသာ တစ္ႏွစ္ပတ္လံုး သြားလာႏိုင္ပါတယ္။ ဗန္ေမာ္ နဲ႔ျမစ္ႀကီးနား (၁၂၅ မိုင္) ခရီးကေတာ့ တစ္ႏွစ္မွာ (၇ ႀကိမ္) သာ သြားလာႏိုင္ပါတယ္။ ေရနည္းေသာ ေႏြမွာ မသြားလာႏိုင္ပါ။
အခု ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ေရးစီးယုတ္ေလွ်ာ့ ခန္းေျခာက္လာရတဲ့ အေၾကာင္းေတြကေတာ့ -
(၁) ေရအရင္းအျမစ္ ယိုယြင္းပ်က္စီး ေလ်ာ့နည္းလာျခင္း။
(ဧရာဝတီျမစ္ အပါအဝင္ အာရွကျမစ္ႀကီး ၉ စင္းဟာ ေျမာက္ဖ်ား ဟိမဝႏၱာေတာင္တန္းေပၚက ေရခဲျပင္ေတြက အေျခခံပါတယ္။ ကမၻာႀကီး ပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ အဲ့ဒီေရခဲျပင္ေတြလည္း တစထက္တစ ယုတ္ေလ်ာ့လာတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ေနာက္ လိုအပ္တဲ့ မိုးေရခ်ိန္မရဘူး)
(၂) Global Warming ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ေရခမ္းေျခာက္လာတယ္။
(၃) သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမႈ အသိမရွိတဲ့အတြက္ ေဂဟစံနစ္ေတြ ပ်က္စီးလာတယ္။
ျမစ္ပတ္ဝန္း က်င္သစ္ပင္ေတြကိုခုတ္တယ္။ ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ေရႊတူး၊ သတၱဳတူး၊ ေက်ာက္တူးရာက ထြက္ေပၚလာ တဲ့အညစ္အေၾကးေတြကို ေရထဲစြန္႔ပစ္တယ္။ ေရထုညစ္ညမ္းမႈျဖစ္ၿပီး ျမစ္ထဲမွာရွိတဲ့ သက္ရွိသက္မဲ့ ဇီဝမ်ိဳးစံု မ်ိဳးကြဲေတြ ပ်က္စီးဆံုးရွံဳးမႈျဖစ္တယ္။ (ဧရာဝတီလင္းပိုင္ေတြ မ်ိဳးတံုးမယ့္ အႏၱရာယ္မ်ိဳး) ခ်င္းတြင္း၊ စစ္ေတာင္း စတဲ့ ဧရာဝတီထဲကို စီးဝင္တဲ့ ျမစ္လက္တက္ေတြကလည္း ကမ္းပါးၿပိဳမႈေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ႏံုးေတြ၊ သဲေတြ ကို ျမစ္ထဲကို တိုက္စား သယ္ေဆာင္လာတယ္။ ေအာက္ေျခမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္လာတဲ့အတြက္ မိုးမ်ားတဲ့အခါ ျမစ္ေရ လွ်ံမႈေတြျဖစ္လာတယ္။ (ဒီႏွစ္ ၂၀၁၁ ဟာ စံခ်ိန္တင္ေလာက္ေအာင္ ေရႀကီးေရလွ်ံတဲဲ့ႏွစ္ျဖစ္တယ္) ျမစ္ထဲမွာ ေသာင္ထြန္းလာတာဟာ ျမစ္ကူးတံတားေတြရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးတစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ တံတားေတြတည္ ေဆာက္တာ ကန္႔ကြက္စရာမရွိေပမယ့္ ျမစ္ေရစီးေရလာကို အေႏွာင့္အယွက္ မေပးမယ့္ တိုင္ေဖ်ာက္ႀကိဳး တံတားေတြေဆာက္တာ ပိုသင့္ေတာ္မယ္ထင္ပါတယ္။
လက္ငင္းအေၾကာင္း
အထက္ကဆိုခဲ့သလို အဖက္ဖက္က ယိုယြင္း ပ်က္စီးလိုက္လာတဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကို ဘယ္လို ကယ္တင္ရရင္ ေကာင္းမလဲ။ (အရင္က ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္း ထိန္းသိမ္းေရးလုပ္ငန္းကို က်ေနာ္တို႔ မည္မည္ရရ မလုပ္ခဲ့ၾကဘူး။ အစိုးရအဆက္ဆက္ လွစ္လွ်ဴရွဳခဲ့ၾကတဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ အခု ခံရတာပါပဲ။ မၾကာခင္ကမွ လႊတ္ေတာ္ဥကၠဌ သူရဦးေရႊမန္းရဲ႕ ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ “ျမစ္ေၾကာင္းထိန္းသိမ္းေရးလုပ္ငန္း” ေကာ္မတီဖြဲ႔တာ ၾကားလိုက္ရပါတယ္။ အားႀကိဳးမာန္တက္လုပ္ၾကရင္၊ ေနာက္မက်ေကာင္းပါဘူး) စဥ္းစားေနၾကတုန္း ေရနစ္သူကို ဝါးကူထိုးမယ့္ ကိစၥေပၚလာတယ္။ အဲ့ဒါက ျမစ္ဆံုမွာ ေရကာတာႀကီး ေဆာက္မယ့္ကိစၥပါပဲ။
အဲ့ဒီေမခ၊ မလိခ၊ ျမစ္ဆံုေရကာတာႀကီးေတြက မဂၢါဝပ္ေသာင္းရွစ္ေထာင္ (၁၈၀၀၀) ေက်ာ္ ထုတ္လုပ္ ေပးႏိုင္မယ္ဆိုေတာ့… ဘယ္ေလာက္ႀကီးမယ့္ ဆည္ႀကီးျဖစ္မယ္ဆိုတာ ခန္႔မွန္းႏိုင္ပါတယ္။ ေမခနဲ႔ မလိချမစ္ဆံုမွာ ဒီဆည္ႀကီးေဆာက္မယ္ ၾကားကတည္းက ဟိုကကန္႔ကြက္၊ ဒီကကန္႔ကြက္ပါပဲ။ ဒီၾကားထဲ မၾကာခင္က လွ်ပ္စစ္ဝန္ႀကီးဦးေဇာ္မင္းက ဘယ္သူေတြ ဘာေျပာေျပာ (သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး ဝါဒီေတြေရာ၊ ကုလသမဂၢေရာ) ဒီစီမံကိန္းကို ဆက္အေကာင္အထည္ ေဖာ္မယ္လို႔ ထုတ္ေဖာ္ ေၾကျငာလိုက္တာဟာ ရည္ရြယ္ထားပံု မရေသာ္လည္း မီးပံုထဲကို ဓါတ္ဆီေလာင္းလိုက္သလို ျဖစ္သြားတယ္။ ေနရာေပါင္းစံုက ၾကြက္ၾကြက္ညံေအာင္ အသံေတြ ထြက္လာတယ္။ တစ္ဘက္က ႏိုင္ငံေတာ္ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ လုပ္တယ္ဆိုေပမယ့္ (ေငြနဲ႔မပတ္သတ္တဲ့ တစ္ျခားအက်ိဳးစီးပြား ေတြလည္း အမ်ားႀကီးရွိပါေသးတယ္) အဘက္ဘက္ ေထာင့္ေပါင္းစံုက ေလ့လာသံုးသပ္ၿပီး ဆင္ဆင္ျခင္ျခင္ ေဆာက္ရြက္ရမယ့္ ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္အလုပ္ပဲလုပ္လုပ္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ဆိုတာကေတာ့ ရွိစၿမဲပါ။ အဲ့ဒီလို စဥ္းစားၿပီးမွ ေကာင္းက်ိဳးနဲ႔ဆိုးက်ိဳး ဘယ္ဟာသာမလဲ ခ်ိန္ဆေဆာင္ရြက္ရပါမယ္။ ဒီေတာ့ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး လက္လွမ္းမီသေလာက္ ႏိုင္ငံေရးရွဳေထာင့္၊ လူမႈေရးရွဳေထာင့္၊ စီးပြားေရးရွဳေထာင့္၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ ရွဳေထာင့္ေတြက ေလ့လာသံုးသပ္ ၾကည့္ရေအာင္။
(လက္လွမ္းမွီသေလာက္ ေျပာရတာက ေလ့လာသံုးသပ္ဖို႔လိုအပ္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ အျပည့္အစံု အမွန္ အကန္ကို ရႏိုင္ဖို႔ခက္ခဲလို႔ပါ) ဒီကိစၥမွာလည္း ထံုးစံအတိုင္းပဲ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ အားနည္းေနပါတယ္။ ဝန္ႀကီးက BANCA အဖြဲ႔ေလ့လာေနတာ သံုးႏွစ္နီးပါးရွိၿပီဆိုေပမယ့္ အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲမွာ ဘန္ကာအဖြဲ႔ဥကၠဌကေတာ့ (၅)လပဲ ရွိေသးတယ္လို႔ ေျပာေနၾကပါတယ္။ စီမံကိန္းၿပီးလို႔ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ေရာင္းရတဲ့အခါ ႏိုင္ငံေတာ္က အျမတ္ေငြရဲ႕ (၃၀) ရာခိုင္ႏွဳန္းရမယ္လို႔ ဝန္ႀကီးကေျပာေပမယ့္ တကယ္ေတာ့ (၂၀) ရာခိုင္ႏွဳန္းပဲရမယ္။ (၁၀) ရာခိုင္ႏွဳန္းကို ပြဲစားကိုေပးရမယ္လို႔ ေျပာတဲ့သူကေျပာပါတယ္။ သတ္မွတ္အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုေရာက္တဲ့အခါ ႏိုင္ငံေတာ္က ဒီစီမံကိန္းႀကီး တစ္ခုလံုးကို အပိုင္ရမယ္။ သတ္မွတ္ အခ်ိန္ကာလဆိုတာ အရင္က အႏွစ္ (၃၀) လို႔ သိေပမယ့္ အခုေတာ့ အႏွစ္ (၅၀)လို႔ ေျပာေနျပန္ပါတယ္။ အဆိုးဆံုးကေတာ့ ဘန္ကာ BANCA (Biodiversity and Nature Conservation Association) အစီရင္ခံစာ အျပည့္အစံုကို ျပည္သူထဲကို ခ်မျပႏိုင္ တာပဲ။ ဘန္ကာဥကၠဌ ေျပာတာကေတာ့ ကန္ထရိုက္ (တရုတ္ကုမၸဏီ CPI နဲ႔စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ကတည္းက အစီရင္ခံ စာပါအခ်က္ေတြကို သူတို႔ သေဘာမတူပဲ ထုတ္ေဖာ္မေျပာပါဘူးလို႔ ကတိထားခဲ့ရတယ္တဲ့။ ကဲ… ရသေလာက္ အခ်က္ေတြ အေပၚမွာပဲ အေျခခံသံုးသပ္ရေအာင္)
(၁) စီးပြားေရး႐ွဳေထာင့္
ထိုစီမံကိန္းကထြက္မယ့္ မဂၢါဝပ္ ၁၈၀၀၀ ရဲ႕ ၁၀ ရာခိုင္ႏွဳန္း (မဂၢါဝပ္ ၁၈၀၀၀)ကို အခမဲ့သံုးႏိုင္မယ္။ ရွယ္ယာလည္း ၁၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းထည့္ေပးမယ္။ ေရာင္းရေငြအျမတ္လည္း ၃၀ ရာခိုင္ႏွဳန္းရဦးမယ္။ (ပြဲစားကို ၁၀ ရာခိုင္ ႏွဳန္းေပးရမယ္ဆိုတာ ဟုတ္သလား) ေနာင္ေပၚထြန္းလာတဲ့ စက္မႈလုပ္ငန္းေတြရဲ႕ ထားဝယ္ ေရနက္ဆိပ္ကမ္းက ေဖာ္ထုတ္မယ့္စက္မႈဇုန္ (အာရွမွာအႀကီးဆံုးစက္မႈဇုန္) ေတြက သံုးမယ့္ လွ်ပ္စစ္ပမာဏက မဂၢါဝပ္တစ္ေသာင္းေလာက္ရွိမယ္။ အဲဒါ တ႐ုတ္ဆီက ျပန္ဝယ္ရမယ္။
၂၀၀၉ ျမစ္ဆံုစီမံကိန္း သေဘာတူ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ၿပီးကတည္းက တ႐ုတ္က အဲဒီေဒသတစ္ဝိုက္မွာ သူ႔အလုပ္သမားေတြနဲ႔ အေျခခံ တည္ေဆာက္မႈေတြလုပ္ေနၿပီ။ ေမခနဲ႔မလိချမစ္ႏွစ္ျမစ္ရဲ႕ လက္ဝဲ (၄၅) မိုင္၊ လက္ယာ (၄) မိုင္အတြင္း သစ္ပင္ေတြကို ခုတ္လွဲသယ္တာေတြ၊ ေရႊ၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာ တူးေဖာ္တာေတြ၊ တိရစာၦန္ေတြက အစ အဘိုးတန္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းေတြကို တ႐ုတ္ျပည္ကို သယ္ေဆာင္တာေတြ လုပ္ေနတာေတြ၊ လုပ္ေနတာ (၂) ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီလို႔ အမ်ိဳးသား လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ဦးေဂ်ေယာထူ (ကခ်င္တိုင္းရင္းသား) ေျပာတာလည္း ၾကားလိုက္ရတယ္။ တည္ေဆာက္မယ့္ ေျမရွင္းလင္းျခင္း (Site Cleaning) လုပ္ရင္းနဲ႔ေတာင္ သူတို႔ ေတာ္ေတာ္ တြက္ေခ်ကိုက္ေနၿပီ။
ေနာက္ ႏိုင္ငံတကာမွာ အစဥ္အလာလည္းရွိပါတယ္။ အီဂ်စ္က အဆမ္ဆည္၊ ထိုင္းက ဘာမုန္းဆည္၊ သူတို႔ တြက္ခ်က္ခဲ့သလို ေရစီးေရလာ Hydrology မမွန္တဲ့အတြက္ ထင္သေလာက္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားမရ။ ထိန္းသိမ္းခ စားရိတ္ႀကီးလို႔ ဝင္ေငြနဲ႔ထြက္ေငြ မမွ်ျဖစ္ေနတဲ့ ဆည္ေတြပါ။ ပညာရွင္ေတြ တြက္ခ်က္တာကို အထင္မေသးဝံ့ပါဘူး။ သူတို႔ရဲ႕ စကၠဴေပၚက Equation ေတြ၊ နည္းနည္းလြဲရင္ ဒုကၡႀကီးႀကီးျဖစ္တတ္တာ တင္ျပတာပါ။ ျမန္မာျပည္ကပဲ လက္ပံဆည္၊ ပထမ ေရသိုေလွာင္ႏိုင္မယ့္ ပမာဏကို မွန္းဆထားတာက ၅၅၀၀ ဧကပါ။ ဒါေပမယ့္ တကယ္လက္ေတြ႔မွာေတာ့ ေရအမ်ားဆံုး ဝင္တယ္ဆိုတဲ့ ၂၀၁၀ ႏွစ္မွာေတာင္ ၃၉၆၅ ဧကေပပဲ ဝင္တယ္တဲ့။ အခုျမစ္ဆံုဆည္ရဲ႕ ေရသိုေလွာင္မႈ ဧက သိန္း၉၇.၈၈ ရွိပါတယ္။ ထင္တိုင္းေပါက္ပါ့မလား။ ေမခမလိခရဲ႕ ေရအရင္းအျမစ္ျဖစ္တဲ့ ဟိမဝႏၱာေတာင္ေပၚမွာ ႏွင္းေတြ၊ ေရခဲျပင္ေတြ တစ္ေန႔တစ္ျခား ရွားပါးလာတဲ့အျပင္ ေနာင္လာမယ့္ အႏွစ္ ၅၀ အတြင္း အဲဒီေဒသမွာ မိုးအရမ္းေခါင္မယ္လို႔ မိုးေလဝသပညာရွင္ ဦးထြန္းလြင္ ေျပာသြားတာလည္း ၾကားလိုက္ပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခ်က္က အႏွစ္ ၅၀ ျပည့္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ျပန္ရတဲ့အခါ ဒီဆည္ႀကီးဟာ ဘာမွ သံုးမရတဲ့ အနည္အႏွစ္ ေတြျပည့္ေနတဲ့ အမႈိက္ကန္ႀကီး ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။
(၂) သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ ႐ွဳေထာင့္
ဒီျပႆနာမွာ အေရးအႀကီးဆံုး ေထာင့္လည္းျဖစ္ပါတယ္။ ျမစ္ဆံုေရကာတာ တည္ေဆာက္ေရးကို ကန္႔ကြက္ ေနတဲ့အသံေတြထဲမွာ အဆူညံဆံုး အသံဟာလည္း သူတို႔အသံပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔ ဒီေလာက္္ ေျပာေနရ လဲဆိုေတာ့ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဆိုတာ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔သာ မဟုတ္ပဲ တစ္ကမၻာလံုးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ကိစၥျဖစ္ေနလို႔ပါပဲ။
သက္ဆိုင္ရာဝန္ႀကီးအဖြဲ႔က တာဝန္ေပးအပ္ခဲ့တဲ့ (ငွားရမ္းခ ေဒၚလာ ၁.၂၅ သန္းေပးခဲ့ရပါတယ္) ဘန္ကာ အဖြဲ႔ေခါင္းေဆာင္ကိုယ္တိုင္က သူေျပာႏိုင္တဲ့ အတိုင္းအတာကေနၿပီး သူတို႔အခ်ိန္ငါးလသာ ရခဲ့တဲ့အတြက္ လံုးဝမလံုေလာက္ေၾကာင္း ဖြင့္ထုတ္ေျပာပါတယ္။ ဘန္ကာအဖြဲ႔ဝင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဦးညိဳေမာင္ကေတာ့ ႏိုင္ငံျခားသတင္းဌာန တစ္ခုနဲ႔ ေတြ႔ဆံုအင္တာဗ်ဴးတဲ့အခါ သူတို႔အေနနဲ႔ ဒီေနရာမွာ လံုးဝ ဆည္မေဆာက္ သင့္ေၾကာင္း အႀကံ ေပးတင္ျပခဲ့တယ္လို႔ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ဆည္တစ္ခုေဆာက္တဲ့ေနရာမွာ လိုက္နာသင့္တဲ့အခ်က္ (၈) ခ်က္ကို သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဝါဒီေတြ ထုတ္ေဖာ္ တင္ျပထားတာရွိပါတယ္။ ေရေလွာင္ကန္ မ်က္ႏွာျပင္ေသးရမယ္။ က်ယ္ျပန္႔ႀကီးမားေနရင္ ေရလွဳပ္အားေၾကာင့္ ေအာက္ေျခ ေက်ာက္တံုးေတြ ပြတ္တိုက္မိၿပီး ေျမငလ်င္လွဳပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီျမစ္ဆံုေနရာဟာ စစ္ကိုင္းျပတ္ေရႊ႕ေက်ာ (ပဲခူးကေန ေတာင္ေျမာက္ ကီလိုမီတာ ၁၀၀၀ ေက်ာ္သြယ္တန္းေနသည့္ ငလ်င္ေက်ာ) နဲ႔ ၁၆ မိုင္ပဲေဝးပါတယ္။ ၁၉၄၆က ကာမိုင္းငလ်င္ဆိုတဲ့ ငလ်င္အႀကီးအက်ယ္ လွဳပ္ဖူးတဲ့ သာဓကရွိပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခ်က္က သဘာဝေတာေတာင္နဲ႔ စားက်က္ေတြကို မထိခိုက္ေစရ။ ထိခိုက္မႈ နည္းပါးေစရမယ္တဲ့။ ေရေနသတၱဝါ ေရေအာက္အပင္ငယ္ ဇီဝမ်ိဳးစံုမ်ိဳးကြဲ Biodiversity ေတြလည္း အနည္းငယ္သာ ပ်က္စီးေစရမည္တဲ့။ ေရေလွာင္ကန္ တိုရမယ္။ ေဇာက္နက္ရမယ္။ ဆည္ရဲ႕ ေအာက္ဘက္မွာ ေရအားျဖည့္တင္းေပးႏိုင္တဲ့ ျမစ္လက္တက္ ေခ်ာင္းလက္တက္ေတြ မ်ားရမယ္။ သစ္ေတာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားမ်ား ေရမျမဳပ္ရ။ ေရထုမညစ္ညမ္းေစရ။ သဘာဝေဂဟစံနစ္ ထူးထူးျခားျခား မေျပာင္းလဲေအာင္ ဂ႐ုစိုက္ရမယ္။ ဆည္က (၈) ဆင့္ဆည္။ ေရကို တျဖည္းျဖည္းျခင္း ျဖည့္ရမယ္တဲ့။ သိရသေလာက္ေတာ့ ဆည္ေတြက တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု အေတာ္နီးတယ္။ သတ္မွတ္ ထားတဲ့ ႏွဳန္းအရဆို ဆည္တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု မိုင္(၆၀) ကြာရမယ္တဲ့။ ဒါမွ ေရစီးေကာင္းမယ္။ ေရစီးေကာင္းမွ ေရထဲကို ေအာက္စီဂ်င္မ်ားမ်ား ရႏိုင္မယ္။ အခုေဆာက္မယ့္ဆည္ေတြဟာ အဲ့ဒီအခ်က္ေတြနဲ႔ ဘယ္ေလာက္ ကိုက္ညီမလဲ။
ေနာက္တစ္ခုက ျမစ္ဖ်ား ဆည္ေဆာက္လုိက္တာဟာ ဟိုးေအာက္ပိုင္း ျမစ္ေျခအထိ ထိခိုက္မႈေတြ ရွိတဲ့အခ်က္ပဲ။ BANCA အဖြဲ႔ကလည္း သူတို႔ဆည္ရဲ႕ေအာက္ပိုင္း Downstream ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ အက်ိဳးသက္ေရာက္ မႈေတြကို အေသးစိတ္ မေလ့လာရေသးပါဘူးတဲ့။ ဒါေပမယ့္ သီအိုရီအရကို ျမစ္အထက္မွာ ဆည္ေဆာက္ရင္ ေအာက္ပိုင္းမွာ ထိခိုက္မႈေတြရွိတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ လက္ခံၾကၿပီးသားပါ။ အထူးသျဖင့္ (သူတို႔က မူလစီးေန တဲ့ေရရဲ႕ ၇ ရာခိုင္ႏွဳန္း သာယူၿပီး ၉၃ ရာခိုင္ႏွဳန္း ေရကို လႊတ္ေပးမယ္လို႔ ေျပာထားေပမယ့္ ဒီစကားက တိက်ဖို႔ ခက္တယ္။ ဆည္ထဲကိုစီးဝင္တဲ့ ေရပမာဏကို လိုက္ၿပီးေသာ္လည္းေကာင္း၊ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ဓါတ္အားပမာဏ ထြက္ရွိဖို႔ လံုေလာက္တဲ့ ေရအား ရရွိေအာင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေဆာင္ရြက္ရာမွာ အေျပာင္းအလဲ ရွိႏုိင္တာပါပဲ။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရစီးကေတာ့ နည္းသြားမွာေသခ်ာတယ္။ အဲဒီလိုနည္းတာနဲ႔ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚေဒသကို ပင္လယ္ေရငန္က ဝင္ေရာက္လာမွာပဲ။ အဲဒီေဒသမွာ ခရီးသြားလာႏိုင္တဲ့ ေရေၾကာင္းလမ္းက မိုင္ ၂၀၀၀ ေက်ာ္ရွိတယ္။ ေရငန္ဝင္လာတာနဲ႔ လယ္ေတြပ်က္မယ္။ ဒီေတာ့ ေရထိန္းတံခါးေတြ တပ္ေပးဖို႔လိုတယ္။
ေမခက ေရပူျဖစ္ၿပီး၊ မလိခက ေရေအးျဖစ္တယ္။ ပိတ္ဆည္လိုက္တဲ့အတြက္ ေရကာတာထဲမွာ အဲဒီေရႏွစ္မ်ိဳး သမသြားရင္ အေအးပိုင္မွာေပါက္ဖြားတတ္တဲ့ သတၱဝါကေလးေတြ ရွင္သန္ႏိုင္ပါဦးမလား။ အေမရိကားမွာ သားေပါက္ခ်ိန္က် အထက္ကိုဆန္တတ္ၿပီး ဥတတ္တဲ့ ဆဲလ္မြန္ငါးေတြအတြက္ေရကာတာ တံခါးေတြဖြင့္ေပး ၾကတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ ေရေၾကာင္းက်ဥ္းလာ တိမ္လာတဲ့အတြက္ ခရီးသြားလာေရး ခက္ခဲမယ္။
(၃) ႏိုင္ငံေရး႐ွဳေထာင့္
(က) တ႐ုတ္ဟာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကတည္းက ျမန္မာႏိုင္ငံကို Geo-Politics ပထဝီႏိုင္ငံေရးအရ၊ အေရးပါတဲ့ ႏိုင္ငံအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားခဲ့တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အေမရိကန္လိုလားတဲ့ အစိုးရမ်ိဳးတတ္မွာကို မႏွစ္ၿမိဳ႕ဘူး။ ဒါကေတာ့ သဘာဝတရား အတိုင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာသာ ဂ်ပန္လို၊ ဖိလစ္ပိုင္လို အေမရိကန္အေျခစိုက္ စခန္းေတြ ရွိလာခဲ့ရင္ သူေန႔ေန႔ညည ေျခာက္ျခားေနမွာေပါ့။ တ႐ုတ္အစိုးရဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရအေပၚ ဦးေနဝင္းတို႔ လက္ထက္ကတည္းက အေတာ္အတန္ၾသဇာရွိခဲ့တယ္။ အခုလည္း ႏိုင္ငံေရးၾသဇာအျပင္ စီးပြားေရးၾသ ဇာထူေထာင္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို သူ႔ရဲ႕လက္ေအာက္ခံျပည္နယ္အျဖစ္ သြတ္သြင္းဖို႔ ၾကိဳးစားေနတယ္။ ဘာညာဆိုတာေတြကေတာ့ အေၾကာက္လြန္တဲ့ သူေတြေျပာေနတဲ့ အဓိပၸါယ္မဲ့စကားေတြသာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေန႔ဒီလို ကိုလိုနီႏိုင္ငံ ထူေထာင္တယ္ဆိုတာ နယ္ခ်ဲ႕တယ္ဆိုတာ ေခတ္မရွိေတာ့တဲ့ သေဘာတရား တစ္ရပ္ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံကလည္း ဒီေလာက္ ႏံုျခာတဲ့ ႏိုင္ငံမဟုတ္ပါဘူး။
(ခ) ေနာက္တစ္ခ်က္က ဒီျပည္ခိုင္ၿဖိဳး အစိုးရလက္ထက္မွာ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႔ နအဖအစိုးရ လက္ထက္က မရခဲ့တဲ့ အဆင္ေျပမႈေတြ ရေနပါတယ္။ အျပန္အလွန္ နားလည္မႈေတြ တိုးတက္ေနလို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လမ္းစေပၚၿပီလို႔ေတာင္ ေျပာတဲ့သူကေျပာေနပါတယ္။ မုန္းစကိုတိုၿပီး ခ်စ္စကိုရွည္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနတဲ့ ဒီလိုကာလ မ်ိဳးမွာ “ဒီျမစ္ဆံုဆည္ျပႆနာ” ဟာ အမ်ိဳးသားညီညြတ္ေရးကို ၿဖိဳခြင္းမယ့္ စံနက္တန္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲလာမွာကို သတိထားေရွာင္ရွားဖို႔ လိုပါတယ္။ (ကခ်င္တိုင္းရင္းသားေတြ အေရးနဲ႔လည္း ပတ္သက္ေနတဲ့) ဒါဟာ အစိုးရနဲ႔ အတိုက္အခံရဲ႕ အားစမ္းပြဲလို႔ျမင္ရင္ (သို႔မဟုတ္) အဲဒီအသြင္ေရာက္သြားရင္ ဆိုးက်ိဳးေတြပဲ ေပၚေပါက္လာစရာ ရွိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ စက္မႈဝန္ႀကီးဦးစိုးသိန္း ေျပာသြားတဲ့စကားဟာ အင္မတန္အတုယူေလး စားဖို႔ေကာင္းပါတယ္။
ေကာက္ႏွဳတ္ျပရရင္--
(က်ေနာ္တို႔အပါအဝင္ က်ေနာ္တို႔က ၿမဲတာမဟုတ္ဘူး။ အခုရာထူးရာခံအာဏာ၊ အခြင့္ အာဏာအားလံုးကလည္း ကိုယ္ပိုင္မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ ျပည္ေထာင္စုသမၼတ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးနဲ႔ သားစဥ္ေျမးဆက္ေသာ ျပည္သူေတြကေတာ့ ထာဝရတည္ရွိေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီကိစၥေၾကာင့္ စည္း႐ံုးမႈ မပ်က္ျပားပဲနဲ႔ စည္းလံုးမႈခ်ိနဲ႔ မသြားေစပဲနဲ႔ ဝိုင္းဝန္းေဆြးေႏြး ဆံုးျဖတ္ၾကရင္ ပိုေအာင္ျမင္မယ္)
- ပညာရပ္ဆိုင္ရာ အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲ (စက္တင္ဘာ ၁၇ - ၂၀၁၁)
(၄) လူမႈေရး႐ွဳေထာင့္
(က) ေဒသခံ ကခ်င္တိုင္းရင္းသားေတြ အတြက္ကေတာ့ ဒီေမခမလိချမစ္ဆံုဟာ ဘိုးဘြားေတြရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္ တစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ကိုယ္တိုင္လည္း အင္မတန္ တန္ဘိုးထားတဲ့ေနရာမို႔ စိတ္ႏွလံုးထိခိုက္ ေၾကကြဲၾကမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္က ဒီျမစ္ဆံုဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တန္ဖိုးထားတဲ့ ရွားရွားပါးပါး ႐ႈခင္းေတြထဲက တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ေရကာတာေၾကာင့္ ဒီ႐ႈခင္း ေပ်ာက္ဆံုးသြားရင္ တစ္ျခားဘယ္အရာနဲ႔မွ အစားထိုးလဲလွယ္လို႔ မရပါဘူး။
(ခ) ေရကာတာ အထက္ပိုင္းက ေက်းရြာ ၁၀၀ ေလာက္ဟာ အေတာ္မ်ားမ်ား ေျပာင္းေရႊ႕ ေပးၾကရမယ္။ တ႐ုတ္ ကုမၸဏီက ေနထိုင္ဖို႔ အစားထိုး ေလ်ာ္ေၾကးေပးမယ္ ဆိုေပမယ့္ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ ေနထိုင္လာခဲ့ၾကတဲ့ ေနရာကို ဘယ္သူမွ မစြန္႔ခြာခ်င္ၾကဘူးဆိုတာ ဓမၼတာျဖစ္ပါတယ္။ (ဘန္ကာတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဦးညိဳေမာင္ကေတာ့ ဆည္ရွစ္ ခုပိတ္လိုက္ရင္ ေရလႊမ္းမိုးသြားမယ့္ ဧကက တစ္သိန္းေလးေသာင္း ေလးေထာင္ငါးဆယ္ ရွိတယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ အဲဒီေရေအာက္ထဲမွာ တံတားေတြ၊ လမ္းေတြ နစ္ျမဳတ္သြားမွာမို႔ ကူးသန္းသြားလာေရး ပ်က္မယ္။ လုပ္ငန္းကိုင္ငန္းေတြ ပ်က္မယ္။ စိတ္ေသာကေရာက္မယ္။
(ဂ) ဒီဆည္ တည္ေဆာက္ေရး လုပ္ငန္းေတြ လုပ္ကိုင္ဖို႔ တ႐ုတ္ အလုပ္သမားေတြ ေသာင္းနဲ႔ခ်ီၿပီး ေရာက္လာမယ္။ သူတို႔ ဒီဆည္မၿပီးမခ်င္း ႏွစ္နဲ႔ခ်ီၿပီး အေျခခ်ေနထိုင္ၾကမယ္။ (အနည္းဆံုး ၈ ႏွစ္ကေန ၁၅ ႏွစ္အထိ) အဲဒီအခါ ေသြးေႏွာမႈေတြ ျဖစ္မလာႏိုင္ဘူးလို႔ ဘယ္သူအာမခံႏိုင္သလဲ။ တ႐ုတ္ျပည္မွာ ေယာက္်ားဦးေရနဲ႔ မိန္းမ ဦးေရမမွ်လို႔ သတို႔သမီး လူကုန္ကူးမႈေတြ ရွိေနတာလည္း အားလံုးအသိပဲ။
ဒါေတြဟာ မျပည့္မစံု လက္လွမ္းမီသေလာက္ တင္ျပလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီျမစ္ဆံုဆည္ တည္ေဆာက္လိုက္ရင္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ အက်ိဳးအျပစ္ကို တတ္သိသူေတြက ေလ့လာတင္ျပၿပီး အမ်ားက်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ သိႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးၾကရင္ေကာင္းမယ္။
အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ဧရာဝတီအေရးဟာ အားလံုးအေရးပါပဲ။
သစၥာနီ (စက္တင္ဘာ ၂၀၁၁)
source: ဒီမိုေဝယံ
